Plekken

Onze ruimtelijke inventarisatie richtte zich op de knelpunten: waar loopt het vast? Maar meer nog op de kansen: waar biedt de binnenstad ruimte en waar is de binnenstad zelfs uit te breiden? Dat leidt tot tien plekken, variërend van forse gebieden tot postzegels en van specifieke terreinen tot lange lijnen.

Uiteraard beperken de noodzakelijke ingrepen zich niet tot deze plekken: want betaalbare woningen zijn nodig in de hele binnenstad (en daarbuiten!), net zo goed als energieopwekking en vrij baan bieden aan het langzaam verkeer. De tien locaties vormen vooral een radicaal startpunt om de binnenstad weer naar onze hand te zetten.

Kop van Noord

Dankzij de nieuwe oeververbindingen wordt de halve maan van de Grachtengordel na vier eeuwen eindelijk afgerond. De Kop van Noord wordt het nieuwe stuk van het centrum.
Een geweldige kans die we niet aan de markt kunnen overlaten, want dan pikt het geld simpelweg de mooiste plekken in. Terwijl juist hier publieke functies gewenst zijn.

Gebied

Van oost naar west: Hamerstraatgebied – IJplein en Vogelbuurt – Van der Pekbuurt – Distelbuurt – Overhoeks – Buiksloterham

Opgaven

• Voeg stedelijke functies toe die nu nog ontbreken in de binnenstad ten bate van alle (groot-) Amsterdammers. Denk aan scholen, verzorgingshuizen, bibliotheken, sportvoorzieningen, markten.
• Zorg voor betaalbare woningen, waar plaats is voor mensen uit Noord en daarbuiten.
• Leg goede verbindingen aan tussen dit gebied en het centrum. Fietsbruggen zijn een begin, maar er is meer nodig. Welke kansen biedt de sluiting van de metroring via Noord? Of een metro- of HOV-lijn van Zaanstad via de Hamerstraat naar de Sluisbuurt?

Boven het spoor

Bereikbaarheid is het alfa en omega van een sterke stedelijke economie. En welk punt is beter bereikbaar dan CS? In het masterplan voor de IJ-oevers uit de jaren negentig van de vorige eeuw werd de overkluizing van de sporen al genoemd, uiteindelijk is er maar één miniem fragment gerealiseerd: Hotel ibis. Hier ligt dus een reusachtige kans.

Gebied

Ten westen van CS: het blok omgeven door Haarlemmer Houttuinen – Westerdokskade – De Ruijterkade

Ten oosten van CS: de strook tussen Oosterdoksdoorgang – Dijksgracht/VOC-kade – Parallelweg/Czaar Peterstraat – Piet Heinkade

Opgaven

• Creëer kantoren in hoge dichtheid, gemengd met woningbouw. Parkeerplaatsen alleen voor deelauto’s.
• Bouw voldoende publieke functies in, zodat een aantrekkelijk, openbaar gebied ontstaat, een gemengde ‘bovenstad’.
• Zorg voor een vloeiende aansluiting tussen het oude centrum en het Oostelijk Havengebied, let daarbij vooral op een fijnmazig netwerk voor langzaam verkeer.

Kattenburg en Marineterrein

Kattenburg verenigt het slechtste van twee stedenbouwkundige periodes in zich: het autisme van het modernisme en het dictaat van de buurtinspraak die erop volgde en die het doorgaand verkeer naar Wittenburg blokkeerde. En dat alles in een bescheiden dichtheid.
Daarnaast ligt het Marineterrein: een oase van groen en rust die wacht op een visie. Breng deze twee buurten samen tot ontwikkeling.

Gebied

Het gebied omgeven door IJtunnel – Dijksgracht – Kattenburgervaart – Nieuwe Vaart

Opgaven

• Maak een nieuw stedenbouwkundig plan dat de stad verrijkt, een autovrije oase. Kies voor woningen en kantoren in hoge dichtheid, gecombineerd met een Central Park voor de binnenstad.
• Leg een relatie met Wittenburg, Boven het spoor en de Kop van Noord.
• Bied zowel huisvesting voor mensen die de stad nieuw binnenkomen (aankomststad, shortstay, flexibel) als voor ouderen (kleiner, maar beter).
• Richt een wooncoöperatie op en zoek hiervoor financiers (bedrijven die participeren in ruil voor huisvesting van werknemers die een woning in de vrijehuursector of een koopwoning niet kunnen betalen).
• Breng ook het bestaande binnenstadbezit van de woningcorporaties over in deze (of een andere) wooncoöperatie. Hetzelfde geldt voor de nieuwe betaalbare woningen die de andere ruimtelijke ingrepen opleveren (met name de Kop van Noord en het Weteringcircuit).
• Breng andere, kleinschalige locaties in de binnenstad in beeld waar je woningen zou kunnen bouwen.

IJtunnel

Een structurele oplossing is nodig voor de stoet vrachtwagens en bestelauto’s die zich door de binnenstad perst: een cargohub aan de rand van het centrum. Door het terugdringen van doorgaand autoverkeer kan één buis van de IJtunnel worden afgesloten.
Vrachtwagens lossen hun goederen aan de noordzijde, transportbanden brengen de spullen onder het IJ door, waar fietskoeriers en elektrische boten en vrachtwagentjes ze oppikken.

Gebied

De IJtunnel

Opgaven

• Maak van de tunnel een cargohub.
• Bepaal waar het noordelijke uitwisselpunt moet komen liggen. Dat hoeft niet bij de tunnel zelf te zijn, belangrijk is dat vrachtwagens er kunnen keren.
• Aan de zuidzijde moet de hub een aantrekkelijke plek worden, waar mensen ook zelf spullen kunnen afhalen of wegbrengen. Leg daarbij een relatie met het Marineterrein.
• Bouw aansluitend de Valkenburgerstraat, het Mr. Visserplein en de Weesperstraat om tot een loop- en fietsroute.
• Onderzoek welke rol deze hub kan spelen bij opslag van energie.

Binnenstads­campus en grote, leegkomende gebouwen

Op termijn komt het voormalige Binnengasthuis deels leeg, het Amsterdam Museum gaat misschien helemaal weg. Ook staan er een aantal grote gebouwen (binnenkort) leeg, zoals de Universiteitsbibliotheek, de Kas Bank en het PC Hoofthuis. Daar willen we geen hotels, noch peperdure pied-à-terres.
Werk schept werk. Hoogwaardige werkgelegenheid schept nieuwe, aanvullende banen. Schep daarom ruimte voor kennisbedrijven en verbind die met de stad.

Gebied

Het voormalige Binnengasthuis: het blok omgeven door Oude Turfmarkt – Grimburgwal – Oudezijds Achterburgwal – Slijkstraat – Kloveniersburgwal – Nieuwe Doelenstraat

Het Amsterdam Museum: het blok tussen Nieuwezijds Voorburgwal – Sint Luciënsteeg – Kalverstraat – Begijnenhof

Losse panden als de Universiteits­bibliotheek aan het Singel en de Kas Bank aan de Nieuwezijdsvoorburgwal

Opgaven

• Maak een plan voor nieuwe, gemengde werklocaties, waar ook ruimte is voor maakindustrie, scholing en experiment.
• Zorg dat ook binnenstadsbewoners hier iets van hun gading vinden. Maak bijvoorbeeld verbinding met de HvA en de OBA (er loopt al een samenwerkingsverband tussen die twee om kansarme buurtkinderen te stimuleren).
• Maak ook verbinding met Spaces en WeWork: bied deze bedrijven ruimte in ruil voor publieke functies. De Schuttersgalerij in het Amsterdam Museum is een mooi voorbeeld van een verborgen publieke binnenruimte die toch gewoon voor iedereen toegankelijk is.

Weteringcircuit

De naam zegt het al: Weteringcircuit. Dat is eerst en vooral een infraknooppunt. Bovendien een knooppunt van bedroevende kwaliteit, met een pannenkoekenrestaurant dat in Lisse niet zou misstaan. De opening van de Noord/Zuidlijn is hét moment om dit Doornroosje wakker te kussen.

Gebied

Blok omgeven door Stadhouderskade – Weteringstraat – Lijnbaansgracht – Tweede Weteringplantsoen

Opgaven

• Verdichten, verdichten, verdichten, maar maak tegelijk een stedelijk plein/park met grandeur.
• Kies zorgvuldig de woonfuncties die je hier wilt toevoegen (verzorgingshuis?), hetzelfde geldt voor de werkfuncties.
• Verbind de Pijp met de binnenstad.
• Integreer de fietssingel (zie ruimtelijke ingreep Marnixstraat – Sarphatistraat).

Herengracht en Marnixstraat – Sarphatistraat

Amsterdam is nog altijd de fietshoofdstad van de wereld (Kopenhagen is alleen beter in zelfpromotie), maar het groeiende fietsverkeer vereist dringend betere faciliteiten.
Met name het oost-westelijke verkeer is nu problematisch, dat zorgt voor veel irritatie tussen voetgangers en fietsers. Betere fietsverbindingen zullen tevens luwte scheppen voor de voetganger.

Gebied

Binnenring: Herengracht – Nieuwe Herengracht – Kattenburgerstraat

Buitenring: Marnixstraat – Weteringschans – Sarphatistraat – Czaar Peterstraat

Opgaven

• Leg twee riante fietsringen aan die het oost-westelijke fietsverkeer afwikkelen.
• Zorg via zachte maatregelen (nudging) dat de bulk van de fietsers daar gebruik van maakt.
• In de rest van de binnenstad blijft de fietser welkom, maar dan als gast. Shared space wordt het uitgangspunt voor de binnenstad: delen in plaats van scheiden. Ontwikkel straatprofielen die dat gedrag sturen (zie ruimtelijke ingreep Damstraat en Dam).

Nieuwezijds Voorburgwal en Leidsestraat

De Nieuwezijds is een verkeersriool. De Leidsestraat is weliswaar autovrij, maar de in file rijdende trams – wij noemen ze graag ‘scharreltrams’ – zorgen dat ook deze straat bij uitstek een verkeersruimte is.
Beide straten staan op de rol voor een grootschalige opknapbeurt, maar dat is weggegooid geld als niet eerst het wezenlijke probleem wordt aangepakt. De tram moet eruit, pas dan kunnen hier lineaire parken ontstaan waar het aangenaam toeven is.

Gebied

Nieuwezijds Voorburgwal – Spui – Singel – Koningsplein – Leidsestraat – Leidseplein

Opgaven

• Ontwerp een lineair park voor beide straten.
• Besteed extra aandacht aan de prachtige, grillig gevormde ruimte ter hoogte van de Postzegelmarkt.
• Zorg dat ouderen en mindervaliden zich in de binnenstad kunnen verplaatsen als de scharreltrams verdwijnen. Denk bijvoorbeeld aan kleinschalig elektrisch ov-vervoer op afroep, of de elektrische karretjes van GoGo die een tijdje in Nieuw-West reden.
• Creëer waarborgen dat de plekken collectief blijven en dat toeristen niet gaan overheersen. We zoeken de sfeer van het Amstelveld, niet die van het Rokin. Geef dit als expliciete opdracht mee aan placemakers.

Damstraat en Dam

‘De Damstraatjes’ is de naam die winkeliers gebruiken om de Damstraat en de straten in haar verlengde aan te duiden. Dit is, samen met de Dam, het Nutella- walhalla van de stad. Tegelijk is het voor fietsende Amsterdammers een hindernisbaan om van oost naar west te komen en vice versa. Dring zowel consumptietoeristen als fietsers terug, en maak er weer een plek van waar Amsterdammers, uit de binnenstad en van ver daarbuiten, ook graag komen.

Gebied

Nieuwe Hoogstraat – Oude Hoogstraat – Oude Doelenstraat – Damstraat

De Dam en de parkeergarage van de Bijenkorf

Opgaven

• Breng de veranderingen van de afgelopen tien jaar in beeld.
• Stel regels in om monocultuur te doorbreken (maximaal aantal vestigingen van een keten per hectare).
• Breng in kaart welke winkels en voorzieningen je koestert en maak daarvoor een huurbeschermingsplan. Kijk naar de ervaringen van Lissabon.
• Temper de snelheid van fietsers die de Dam/Damstraat toch (moeten) blijven gebruiken omdat ze naar het Waterlooplein/Nieuwmarkt willen of naar de universiteit op de Kloveniersburgwal. Ontwerp daarvoor een Nieuw Amsterdams Profiel dat het gezamenlijk gebruik van ruimte (en dus het temmen van de sterkere verkeersdeelnemer) vooropstelt.
• Gebruik de parkeergarage van de Bijenkorf voor zowel fietsen als voor auto’s van binnenstadsbewoners (zie ruimtelijke ingreep Rommel­ruimtes).

Rommel­ruimtes

De grootste ruimtevreter in de binnenstad is de auto. Niet eens als hij rondrijdt, maar vooral de 23 uur per etmaal dat hij stilstaat. Door 10.000 geparkeerde auto’s te verbannen naar de bestaande parkeergarages in en om het centrum, ontstaat in de binnenstad een zee van ruimte. Plaats scheppen we ook door het terugdringen van de claims die tourbussen, rondvaartboten, huurfietsen en rondleidingen op de openbare ruimte leggen.

Gebied

Door de hele binnenstad verspreid, maar met name aan de grachten

Opgaven

• Breng heel precies in kaart welke parkeerplaatsen kunnen verdwijnen en hoe de overblijvende parkeervraag elders kan worden opgevangen.
• Kies enkele volkomen verschillende stukken straat (gracht, plein, steeg) en maak daarvoor samen met bewoners gedetailleerde inrichtings­plannen. Denk aan: speelplekken, postzegelparkjes, fietsenstallingen, pleintjes, extra brede stoepen, moestuinen, kunstwerken, buurt­terrasjes, openbare steigers.
• Zorg voor een goede ondersteuning van buurtinitiatieven, de leef­straten uit Gent vormen een inspirerend voorbeeld.
• Schaf het keurslijf van de Puccini-methode af buiten de hoofd­structuren van de binnenstad: het gaat om eigenheid in de buurten, niet om esthetiek.